Pani Profesor Ewa Guderian-Czaplińska całe swoje zawodowe życie związała z Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Po ukończeniu studiów polonistycznych (1986) została zatrudniona w Zakładzie Teorii Literatury IFP kierowanym przez Prof. Jerzego Ziomka; od początku studiów rozwijała swoje zainteresowania teatralnie, była uczennicą Profesor Dobrochny Ratajczakowej. Jej praca magisterska dotyczyła współczesnej komedii polskiej. Zainicjowane na seminarium magisterskim prace badawcze związane ze współczesnym dramatem kontynuowała przez całe zawodowe życie.
W marcu 1996 roku obroniła rozprawę doktorską na temat twórczości dramatycznej poetów Awangardy Krakowskiej (wyd. pt. Szara strefa awangardy, Wyd. Wiedza o Kulturze, Wrocław 1998) ; habilitowała się w grudniu 2004 roku na podstawie pracy przedstawiającej dzieje scen poznańskich w dwudziestoleciu międzywojennym (wyd. pt. Teatralna Arkadia. Poznańskie teatry dramatyczne 1918-1939, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2004). Ciekawym uzupełnieniem rozważań zawartych w rozprawie habilitacyjnej była książka zatytułowana Album teatralne. Artyści poznańskich scen 1918-1939 (Wyd. Miejskie, Poznań 2003), zawierająca sylwetki aktorów i reżyserów, którzy mieli istotny wpływ na artystyczny wizerunek teatrów dramatycznych (Polskiego i Nowego) w dwudziestoleciu międzywojennym. Krąg tematyczny związany z dziejami scen poznańskich w XX i XXI stuleciu to drugi ważny i konsekwentnie realizowany obszar Jej aktywności, potwierdzony nie tylko artykułami i esejami, lecz także aktywnością w radach artystycznych i programowych, a także (w ostatnich latach) komisji historycznej Teatru Polskiego w Poznaniu.
Pracowała kolejno jako asystent, adiunkt i profesor, najpierw w Zakładzie Dramatu i Teatru IFP, przekształconym w Katedrę Dramatu, Teatru i Widowisk na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej. W 2018 r. po kolejnych zmianach organizacyjnych, objęła dyrekcję Instytutu Teatru i Sztuki Mediów, który od października 2019 r., współtworzy Wydział Antropologii i Kulturoznawstwa.
Była niewątpliwą współautorką kolejnych awansów organizacyjnych zespołu poznańskich teatrologów, do 2013 roku pracujących pod kierunkiem Prof. Dobrochny Ratajczakowej, a następnie Prof. Elżbiety Kalemby-Kasprzak. Jej pozycję w środowisku teatrologicznym potwierdzało także członkostwo w Polskim Towarzystwie Badań Teatralnych oraz Komitecie Nauk o Sztuce PAN.
Jest autorką czterech książek; redaktorką kolejnych dziewięciu (sześć we współredakcji z Elżbietą Kalembą-Kasprzak, Grzegorzem Ziółkowskim, Krzysztofem Kurkiem, Małgorzatą Leyko, Stanisławem Godlewskim). Wyraźnym nurtem jej badawczej aktywności była także teatralna biografistyka. Efektem tych zainteresowań są hasła opublikowane m. in. w Polskim słowniku biograficznym, Słowniku biograficznym teatru polskiego (t. 3), internetowej Encyklopedii teatru polskiego. Osobne miejsce w tym dorobku zajmują artykuły w czasopismach i wydawnictwach zbiorowych oraz recenzje i eseje teatralne (zamieszczane głównie w „Czasie Kultury”, „Didaskaliach”, „Dialogu”, „Teatrze”).
Teatrolożka, historyczka teatru, krytyczka teatralna - swoje zainteresowania badawcze skupiała wokół historii teatru polskiego oraz dziejów dramatu europejskiego Ważnym obszarem pozostawała w jej pracach, a także w dydaktyce, historia dramatu i teatru antycznego oraz teatru współczesnego, rozpatrywana w ich dzisiejszych, scenicznych relacjach. Dopełnieniem tych prac była krytyka teatralna, traktowana jako przedmiot badań historycznych, ale także jako praktyka recenzencka. Była aktywną uczestniczką życia teatralnego, dysponującą ogromną wiedzą i doświadczeniem. Potrafiła zresztą jedno i drugie przekazywać studentom; była urodzonym talentem dydaktycznym. Jej energia stanowiła inspirację wielu pomysłów i prac, a w połączeniu z jej działaniami praktycznymi i niezwykłą pracowitością, współtworzyła niebanalny klimat intelektualny poznańskiej teatrologii. Była wykładowczynią charyzmatyczną, która w działalności dydaktycznej, w odpowiedzialnym spotkaniu, w pełnym szacunku (choć nie zawsze łatwym) dialogu widziała spełnienie ponadczasowych idei uniwersyteckich. Można bez zbytniej przesady stwierdzić, iż jako znakomita pedagożka i wrażliwa humanistka wpłynęła na losy wielu pokoleń absolwentów poznańskiej teatrologii. Dla studentów była wzorem uczonej, która nie odgradza się od ważnych problemów współczesności. Angażowała się w ważne debaty społeczne. Praktykowała humanistykę rozumianą jako nieustający dialog z otaczającym światem. Była odważna i niezależna.
Kierunek studiów Wiedza o Teatrze zarówno w wersji studiów magisterskich, jak i licencjackich, zawdzięczał Prof. Ewie Guderian-Czaplińskiej merytoryczną i organizacyjną konstrukcję programów, praktyk studenckich i form czynnego uczestniczenia w życiu teatralnym, a także praktykowania teatru (warsztaty teatralne, w ramach których powstało kilka przedstawień studenckich).
Doświadczenia nabyte we współpracy z „Didaskaliami. Gazetą teatralną” i miesięcznikami „Dialog” oraz „Teatr”, z Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego w Warszawie (m.in. jako członkini Komisji Artystycznej trzech edycji Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej „Klasyka Żywa”, a także współpracowniczka zespołów badawczych) oraz kapitułą Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej, dają Jej pracom rozległy horyzont. Sprawiają, że rozpoznawanie kontekstów kulturowych i społecznych, w których są zanurzone wszelkie działania teatralne, wraz ze szczególnym uwzględnieniem strategii metodologicznych, umożliwiają tworzenie nowych narracji poznawczych, wprowadzając nas w obszar nowej humanistyki.
Życie składa się z opowiadania na nowo, ale prace Ewy Guderian-Czaplińskiej zdają się przywoływać Diltheyowskie przekonanie, że życie i historia nie stanowią opozycji, to raczej aspekty tego, co się dzieje. Czy w lekturze Szarej strefy awangardy, czy na stronach Teatralnej Arkadii, znajdujemy potwierdzenie takiej postawy.
Jej książki i artykuły mogą stanowić godny zalecenia wzorzec połączenia dyscypliny myślowej i swobody pióra; precyzji udokumentowania założonej tezy i przejrzystości stylu i języka. W narracji historycznej wychodziła poza schematy myślowe i konstrukcyjne. Wiedziała bowiem, że historia teatru, to nie tylko ewentualne dokumenty, informacje, ludzie; to także nasze myślenie o historii, porządkująca koncepcja przedustawna wobec odkrywanych faktów, dokumentów itp. Ta ukryta niejako część jej prac, jest równie ciekawa, jak to, co znajduje się na pierwszym planie narracji.
Jest w tym postępowaniu autorskim próba nowoczesnego myślenia historycznego, która wszakże nie epatuje efektami teorii czy metodologii, która traktuje te kwestie raczej dyskretnie. Postawa, która budzi sympatię i szacunek wobec skuteczności osiąganego efektu – autor pozostaje tu raczej animatorem wyobraźni niż rewelatorem koncepcji.
Znajdowała w tym wyraz jej niebanalna osobowość.
Kim była w środowisku teatrologicznym, kim była dla nas? Była prawdziwą przyjaciółką i bratnią duszą, kimś, na kim zawsze można było polegać bez względu na okoliczności i przeciwności losu. Do końca, mimo ciężkiej choroby, była energią ucieleśnioną i poznawczym nienasyceniem.
Elżbieta Kalemba-Kasprzak
Krzysztof Kurek